SAVAŞ YILLARINDA TÜRKİYEDE KROM TİCARETİ --ELİF BAYKARA--

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA TÜRKİYE'NİN   KROM TİCARETİNİN SİYASİ VE EKONOMİK SONUÇLARI

ÖZET

 İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte gelişen harp sanayisinin bazı hammaddelere olan gereksinimi artmıştır. Türkiye bu dönemde savaş sanayisi için gerekli olan hammaddelere sahip olmasına rağmen bu madenleri işleyebilecek sanayiye henüz sahip olmadığından, söz konusu hammaddeleri ihraç etmek zorundaydı. Bu da savaşan devletlerin Türkiye üzerinde baskı yapmalarına neden olmuştur. Bu nedenle krom madeni Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı boyunca ihraç ettiği en stratejik madendir.

Savaş yıllarında Türkiye en fazla dış ticareti Mihver Devletlerle, özellikle de Almanya ile yapmıştır. Bunun en büyük nedeni müttefiklerin hammadde ihtiyaçlarını çoğunlukla kendi iç piyasalarından karşılayabilmeleridir. Türkiye’nin Almanya’ya yaptığı krom ihracına Müttefikler tepki göstermişler ve Almanya’ya krom ihracatının durdurulmasını istemişlerdir. Türkiye nakit sıkıntısı çektiğinden ve takas yoluyla krom satışını yapabildiğinden bu baskılara karşı direnmeye çalışsa da Almanya’ya yaptığı krom ihracını durdurmak zorunda kalmıştır. Türkiye’nin Almanya ile krom ticaretine son vermesi, dış ticaretinde önemli bir açık meydana getirmiştir.

Savaşla birlikte gelişen harp sanayisinin bazı hammaddelere olan gereksinimi artmıştır. Türkiye bu dönemde savaş sanayisi için gerekli olan krom, bakır, kalay ve alüminyum gibi hammaddelere sahip olmasına rağmen bu madenleri işleyebilecek sanayiye henüz sahip değildi. Dolayısıyla Türkiye, söz konusu hammaddeleri ihraç etmek zorundaydı. Bu da savaşan devletlerin Türkiye üzerinde baskı yapmalarına neden olmuştur. Yalnız burada yapılan baskıların neden ve amaçları farklıdır. Çünkü, Müttefikler ihtiyaç duydukları kromu kendi iç pazarlarından ve Meksika, Bolivya, Arjantin, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerden karşılamaktaydılar. Buna karşın Mihver Devletler, Türkiye'deki madenlere, özellikle de kroma ihtiyaç duymaktaydılar. Bu nedenle Mihver Devletler kendileriyle ticaret yapmak için, Müttefikler ise Mihver Devletlerle ticaret yapılmasını önlemek için Türkiye'ye baskı yapmışlardır. Savaş yıllarında Türkiye en fazla dış ticareti Mihver Devletlerle, özellikle de Almanya ile yapmıştır. Bunun en büyük nedeni Müttefiklerin hammadde ihtiyaçlarını çoğunlukla kendi iç piyasalarından karşılayabilmeleridir. Savaşın başlarında Türkiye'nin Almanya ile yaptığı ticaretin boyutunu göstermesi açsından aşağıdaki tablo önem arz etmektedir.

TABLO : Türkiye'nin 1938 ve 1939 Yılları Ocak Ayındaki İthalat ve

                                       İhracatı (1000 Türk Lirası)

Tablodan da anlaşılacağı üzere 1938-1939 yıllarında Almanya, %40-50 pay oranı ile Türkiye’nin dış ticaretinde ilk sırada yer almaktadır. Diğer bir Mihver Devlet olan İtalya ise aynı yıllarda Türkiye’nin dış ticaretinde üçüncü sırada yer almaktadır. İtalya ile Almanya’nın oranları toplandığında ihracatta % 60 ve ithalatta % 50’nin üzerinde bir orana sahip oldukları görülür. Bu da Mihver Devletlerin Türk dış ticaretindeki önemini göstermektedir. Türkiye savaş yıllarında krom satışı yüzünden büyük devletlerin baskısına maruz kalmıştır. Özellikle de Almanya’ya yapılan krom ihracına Müttefikler tepki göstermişler ve bu ihracatın durdurulmasını istemişlerdir. Savaş yıllarında Türkiye’nin krom ticaretinin siyasi ve ekonomik sonuçlarını detaylı olarak inceleyen müstakil çalışmaların sınırlı olması bizi bu konuyu araştırmaya sevk etmiştir. Çalışmamız İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye açısından krom ticaretinin önemini ve Türkiye’nin bu konuda karşılaştığı sıkıntıları ortaya koyabilmek amacını taşımaktadır.